Γράφει ο Αριστόβουλος, Geopolitico.gr

Είναι γεγονός πως από τον περασμένο Μάιο έχει προκύψει ένα θέμα που άπτεται σοβαρού εθνικού ενδιαφέροντος και ταυτόχρονα αποτελεί μια νέα εξέλιξη στις σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας. 

Αν και για την καλύτερη ενημέρωση των αναγνωστών θα έπρεπε να εκκινήσουμε διαφορετικά και από ποιες διακυμάνσεις έχει περάσει η ευρωτουρκική σχέση και κατόπιν να καταλήξουμε σε αυτή την κατάσταση που έχει προκύψει, είναι η επικαιρότητα που μας αναγκάζει να ξεκινήσουμε αντίστροφα. Αιτία είναι βέβαια η άμεση ή έμμεση πίεση διαφόρων εταίρων καθώς και η συμπεριφορά του γγ του ΝΑΤΟ κατά την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στην Κοπεγχάγη, ενώ αφορμή αποτελεί η εσπευσμένη επίσκεψη του Γερμανού Υπουργού των Εξωτερικών στην Αθήνα στις 13 Οκτωβρίου. Να υπενθυμίσουμε ότι πρόσφατα Ιταλία, Ισπανία και Γερμανία, κάθε μια για τους δικούς της λόγους, έχει εκκινήσει στενές σχέσεις στον αμυντικό τομέα με την Άγκυρα.

Η Ιταλία πάντοτε διατηρούσε στενές σχέσεις με την Τουρκία και δεν πρέπει να μπερδευόμαστε με τις φιλικές προθέσεις και την αμοιβαιότητα στη συμπάθεια των Ιταλών πολιτών. Η εκάστοτε ιταλική ηγεσία δεν έρχεται σε υποστήριξη μας έναντι της Τουρκίας με τρανό παράδειγμα τη στάση τους τη νύχτα των Ιμίων. Η π/θ Μελόνι σε μια προσπάθεια να καταδείξει ότι δικαιούται ως χώρα να αποτελεί σημείο αναφοράς για τον δυτικό κόσμο, έχει προβεί σε ενέργειες που μπορεί στην έννοια των διακρατικών σχέσεων να είναι αποδεκτές αφού καθένας διαλέγει τους συνομιλητές του, σε ευρωενωσιακό όμως επίπεδο θέτει εμπόδια. Πρόσφατα η ιταλική κυβέρνηση πούλησε την ιστορική Piaggio aerospace σε συμφέροντα της οικογένειας Ερντογάν και παράλληλα παραχώρησε μέρος του μετοχικού κεφαλαίου της Leonardo  σε τουρκικά κεφάλαια.

Η Ισπανία είναι μια χώρα με μακρά παράδοση στις σχέσεις με την Τουρκία. Οι ισπανικές τράπεζες (όπως και οι ιταλικές) είναι σημαντικά εκτεθειμένες στο τουρκικό χρέος. Επίσης το φερόμενο ως αεροπλανοφόρο (ελικοπτεροφόρο στην ουσία) πλοίο Anadolu είναι ισπανικής κατασκευής και προσέφερε στα ισπανικά ταμεία περί τα 2 δις  ευρώ. Για όσους δεν γνωρίζουν οι Τούρκοι ήθελαν να εξοφλήσουν εξυπηρετήσεις ή να έχουνε κατανοήσεις σε ότι αφορά το θέμα των Navtex (αναγγελίες προς ναυτιλομένους) τις οποίες σωρηδόν και παρανόμως εκδίδουν. Ο λόγος είναι απλός, όλοι οι εξουσιοδοτημένοι σταθμοί των μεσογειακών χωρών στην περιοχή μας (NAVAREA III) συντονίζονται από την ισπανική υδρογραφική υπηρεσία (….). Τελευταία φέρεται η ισπανική κυβέρνηση να στρέφεται σε αγορά τουρκικού εκπαιδευτικού αεροσκάφους για την πολεμική της αεροπορία. Δικαίωμα της να επιλέξει μια δραστήρια πολεμική βιομηχανία όπως η τουρκική δίχως όμως την ανάλογη αεροπορική γνώση.

Η Γερμανία είναι γνωστή για τις συμπάθειες προς την Τουρκία από πολύ παλιά. Μεγάλες βιομηχανικές μονάδες στη γείτονα για συμπίεση κόστους, πολυπληθής και μη απορροφήσιμη τουρκική κοινότητα στην Γερμανία, αλλά και προσπάθεια προσεταιρισμού. Οι εξελίξεις στο ρωσο-ουκρανικό πόλεμο έφεραν τη Γερμανία μπροστά σε νέα δεδομένα. Έπαψε η πάμφθηνη για εκείνη ρωσική ενέργεια που έδινε ώθηση στη γερμανική βιομηχανία και οικονομία. Η αύξηση του κόστους αυτού επιβραδύνει τη γερμανική οικονομία, όπου η εμφάνιση πληθωριστικών πιέσεων λειτουργούνε πάντα ως ο χειρότερος εφιάλτης της Γερμανίας ενώ βλέπει και το χρέος της να αυξάνεται. Παράλληλα και από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού ο Πρόεδρος Τράμπ διόλου δεν αστειεύεται σε επιβολή δασμών, ενθυμούμενος και τις ¨μεθοδεύσεις¨ της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας κατά την πρώτη θητεία του. Παράλληλα η «υποχρέωση» της Γερμανίας να πληρώσει το τίμημα που της αναλογεί εντός ΝΑΤΟ και που ανέρχεται σε 100 δις ευρώ για αγορές αμερικανικού αμυντικού υλικού, προβληματίζουν έντονα το Βερολίνο. Ενώ τόσα χρόνια αποταμίευε με την αρχιτεκτονική του ευρώ, πλέον πρέπει να πληρώσει και μάλιστα αδρά.

Οι τρεις αυτές χώρες μαζί με τη Μεγ. Βρετανία συμμετέχουν στη συμπαραγωγή του μαχητικού αεροσκάφους Eurofighter, την απόκτηση του οποίου επιθυμεί η Άγκυρα ‘ώστε να καλύψει κάποιο από το αεροπορικό ισοζύγιο που αργά αλλά σταθερά γέρνει υπέρ της χώρας μας στην περιοχή. Για τη Βρετανία που δεν ανήκει στην ΕΕ δεν θα πούμε πολλά, αφού είναι και η χώρα εκείνη που πιθανώς θα είναι η τελευταία που θα πάψει την απροκάλυπτη έως εμμονική υποστήριξη της Τουρκίας. Φυσικό και λογικό είναι η κοινοπραξία να θέλει να πουλήσει το προϊόν της. Και μπορεί αγοραστής να είναι «οποιοσδήποτε». Εδώ όμως εισέρχεται ο τουρκικός παράγοντας με το γνωστό αλισβερίσι, καθόσον η Τουρκία πάντα προσπαθεί να αποκτήσει ανταποδοτικά ωφελήματα. Η Άγκυρα επιθυμεί να αγοράσει τα eurofighter  με 4 πυραύλους meteor, αλλά επιθυμεί να προσποριστεί ευρωπαϊκά ωφελήματα δίχως ποτέ να εφαρμόσει κάτι από τις ευρωπαϊκές συμπεριφορές. Παράλληλα είναι πάντα πρόθυμη να συμμετάσχει σε θέματα που καίνε αλλά με τα ανάλογα ανταλλάγματα που στο αλισβερίσι θέλει να είναι παχιά. Ας έχουμε υπόψη λοιπόν ότι αρκετοί σκέφτονται την επόμενη μέρα της λήξης του πολέμου στην Ουκρανία. Κι ότι κάποια στρατεύματα θα πρέπει να πάνε εκεί ενδεχομένως.

Οι πρωτοβουλίες για ανάπτυξη συνεργατικών σχημάτων στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία δεν είναι μια νέα πρακτική. Έχει ξεκινήσει από 20ετίας με τον ΕΟΑ/EDA (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας / European Defence Agency) με πολλές φιλοδοξίες αλλά και ανάλογες απογοητεύσεις και στο εγγύς μέλλον θα πρέπει να γνωρίσουμε στους αναγνώστες ποιες και πως εξελίχθηκαν και ποιες προοπτικές υπάρχουνε. Μια τέτοια πρωτοβουλία είναι το SAFE (Security Action for Europe) με ευφάνταστο αρκτικόλεξο, όντως. Καθώς έχει εισαχθεί ο όρος Readiness 2030 ενώ προ διετίας υπήρχε η έννοια της Στρατηγικής Πυξίδας (Strategic Compass)  με τον ίδιο χρονικό ορίζοντα (αλλά δεν φαίνεται να προχωρά με ανάλογη πρόοδο), αυτό εντάσσεται στη Λευκή Βίβλο (White Paper)  για την Άμυνα. Αυτή στοχεύει στην κάλυψη των ελλείψεων στις αμυντικές δυνατότητες και για την επαύξηση της ΕΕ λόγω της ρωσικής επιθετικότητας. Έτσι θα αναπτυχθεί ο επανεξοπλισμένος της Ευρώπης (Re-Arm Europe) με δύο σκέλη, αφενός με χρήση εθνικών πόρων σε μεγάλα ποσά (άνω των 800 δις) με ρήτρα διαφυγής και μέχρι ποσοστό 1,5% επί του ΑΕΠ για 4 χρόνια κι αφετέρου με το χρηματοδοτικό μηχανισμό SAFE  σε επίπεδο ΕΕ και για ποσά έως 150 δις με χαμηλό δανεισμό που θα εξασφαλίσει η ΕΕ. Και πάλι θα πούμε ότι υπήρξαν κι άλλες προσπάθειες στο παρελθόν για κοινές προμήθειες (joint procurement) χωρίς ανάλογη προχώρηση.

Σε μια παράβαση ως προς την προβλεπόμενη διαδικασία για τα πολύ σοβαρά θέματα όπως είναι η Άμυνα, ο καγκελάριος Μέρτς μεθόδευσε μια  γρήγορη διαδικασία, θεσμικά απαράδεκτη εφόσον προώθησε μια πρωτοβουλία μόνο μέσω των οργάνων της ΕΕ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή & Ευρωπαϊκό Συμβούλιο) και χωρίς τη συμμετοχή του Ευρωκοινοβουλίου (άρα των πολιτών). Δικαιολογίες περί ρωσοφοβίας δεν μπορεί παρά να είναι επίχρισμα ενεργειών. Το σκανδαλώδες είναι ότι αντί να τεθεί ως θέμα άμυνας οπότε χρειάζεται ομοφωνία, κατόρθωσε να το περάσει ως βιομηχανική επένδυση οπότε αρκεί η αυξημένη πλειοψηφία (55% των χωρών που θα αντιπροσωπεύουν 65% του πληθυσμού).

Το φαιδρό της υπόθεσης είναι ότι έτσι δεν προωθείται η ευρωπαϊκή ενοποίηση στον τομέα της άμυνας ενώ ταυτόχρονα τα ευρωπαϊκά χρήματα θα προσφέρουν εξοπλισμούς επ΄ ωφελεία του ΝΑΤΟ (…). Εδώ μπαίνει στην εξίσωση και ο γγ του ΝΑΤΟ Ρούτε που μας έχει προκαλέσει αλγεινές εντυπώσεις με τις συμπεριφορές του. Είτε κατά την επίσκεψη του στον Λευκό Οίκο είτε για τη ζέση (πρεμούρα) πως είναι  μεγάλη ευκαιρία η συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα αυτό (SAFE). Βέβαια θα πρέπει κάποιος να υπενθυμίσει σε αυτούς τους κυρίους πως μεταχειρίστηκε τα δις που πήρε από τους ευρωπαίους φορολογούμενους η Τουρκία για το μεταναστευτικό και τι έπραξε……

Ότι και να γίνεται με τον α ή β τρόπο, την Τουρκία θα την βρίσκουμε μπροστά μας. Να θυμόμαστε πάντα πως είμαστε σε παίγνιο μηδενικού αθροίσματος (zero sum game) και δεν μπορεί να υπάρχει αμοιβαίο όφελος (win – win).  

Η Τουρκία λοιπόν από τέτοιες ευκαιριακές αντιλήψεις κατορθώνει να πλασάρεται ανάλογα και να επωφελείται. Εκμεταλλεύεται βέβαια πάγιες ευρωπαϊκές παθογένειες, αφού είναι για παράδειγμα πολύ πρόθυμη να αποστείλει στρατεύματα στην Ουκρανία αδιαφορώντας για πιθανές απώλειες αφού έχει επιβάλλει στην τουρκική κοινωνία την ανοχή στα φέρετρα κάτι που δεν μπορεί να αντέξει η αντίστοιχη ευρωπαϊκή. Αυτό είναι το αλισβερίσι που διαδραματίζεται στη συγκεκριμένη περίπτωση. Επίσης με τεταμένες τις σχέσεις προς το Ισραήλ καλή είναι η διαπλοκή με τις ευρωπαϊκές χώρες ως μοχλός πίεσης. Ακόμη μπορούμε να πούμε ότι μπορεί να είναι παρούσα στη Συρία αλλά η εξίσωση δεν της βγαίνει. Στη ρωσο-ουκρανική σύρραξη έχει ισορροπήσει αξιοθαύμαστα αλλά ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος. Και δεν φτάνει πάντα το γνωστό αφήγημα του δεύτερου μεγαλύτερου στρατού στο ΝΑΤΟ που τόσο επιδέξια το προβάλει. Σίγουρα βέβαια τα ευρωπαϊκά κονδύλια είναι πολύ ελκυστικά……

Μιλήσαμε μέχρι τώρα για 3 χώρες κι έναν αξιωματούχο της συμμαχίας. Στις ενέργειες τους πουθενά δεν βλέπουμε κάποια προσπάθεια για προώθηση της συλλογικής άμυνας, παρά ιδιοτελείς και διακρατικές σχέσεις με την Άγκυρα. Ο κύριος ΥΠΕΞ της Γερμανίας  διόλου δεν φαίνεται να ακολουθεί τις πρακτικές της προκατόχου του Μπέρμποκ καθώς κι ο κύριος Μέρτς υπολείπεται αρκετά του προηγούμενου καγκελάριου Σόλτς που είχε πιο προσηνή στάση απέναντι στην Τουρκία. Ο ΥΠΕΞ της Γερμανίας επισκέπτεται την Αθήνα με σκοπό να εξασφαλίσει τα δικά του συμφέροντα κι όχι για να πράξει κάτι για την ΕΕ. Μπορεί να πουλήσει όσα eurofighter επιθυμεί στην Τουρκία (την οποία δεν έχει σκοπό να δεσμεύσει για την μη χρησιμοποίηση τους κατά κ-μ της ΕΕ), ας δώσει και τα δικά του γιατί όχι και της Μεγ. Βρετανίας και της Ισπανίας. Και να περιμένουν τα «προηγμένα» ΚΑΑΝ με το θερμικό τους αποτύπωμα για να καλύψουν τις ελλείψεις/ανάγκες τους. Ο κύριος Βάντεφουλ ας προσέλθει κι ας τύχει της δέουσας υποδοχής από τον Έλληνα ομόλογο του, ως είθισται. Κι ας τον ακούσει ο κύριος Γεραπετρίτης φυσικά, όμως ας του επισημάνει κάποια πράγματα που ίσως του διαφεύγουν μιας και είναι φρέσκος στα καθήκοντά του.

Σε αυτά θα μπορούσε να του παραθέσει, φυσικά την απειλή πολέμου (casus belli) για πράγματα που δικαιούμαστε σύμφωνα και με το διεθνές δίκαιο, μια απειλή που έχει ειπωθεί 3 φορές τα τελευταία 50 χρόνια (1976, 1982, 1994). Κι όχι μόνο αυτό. Η Άγκυρα πρέπει να απέχει πλέον από καινοφανείς θεωρίες όπως οι γκρίζες ζώνες. Κι από εκτρώματα που αγνοούν την παγκόσμια εθιμική πρακτική σε ότι αφορά τα νησιά όπως το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Και κάποτε να πάψει να απειλεί τα ελληνικά νησιά κι αν ο γερμανός αξιωματούχος δεν έχει υπόψη του ας του δείξει το σενάριο της άσκησης Θαλασσόλυκος που έχει ως κύριο αντικείμενο την κατάληψη εχθρικής νήσου. Κι επειδή η Τουρκία μας έχει μάθει στο μαξιμαλισμό, να αποσυρθούν και τα τουρκικά στρατεύματα κατοχής που κατέχουν παράνομα έδαφος κ-μ της ΕΕ 51 χρόνια πια, αφού νωρίτερα η γαλάζια πατρίδα αποσυρθεί. Αν δε δυσανασχετήσει ο ΥΠΕΞ της Γερμανίας, ας του πει ότι αυτές τις πρακτικές οι Τούρκοι μας της έμαθαν με την αδηφαγία τους. Δυστυχώς αγαπητοί αναγνώστες, οι εταίροι και σύμμαχοι σε ΕΕ & ΝΑΤΟ έχουνε μάθει να υποχωρούμε στις πιέσεις τους γιατί οι Τούρκοι είναι πάντα ανυποχώρητοι κι αυτό πρέπει κάποτε να σταματήσει. Και στο κάτω της γραφής καλή η ρωσοφοβία κι ότι άλλο, αλλά ειδικά τώρα που ο Πρόεδρος Τραμπ έδειξε κάποια σαφή πράγματα που θέλει να δει από τον Σουλτάνο Ερντογάν, δεν μπορούμε εμείς να διευκολύνουμε την Τουρκία που νιώθει στριμωγμένη.

Γιατί όμως η Γερμανία και οι άλλοι προβαίνουν σε τέτοιες ενέργειες? Έχουμε πει ότι οι οικονομικές σχέσεις τους με την Τουρκία είναι βαθύτατες και χάνονται στον ιστορικό χρόνο. Όμως δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι παρατηρήθηκε μια μεταστροφή αρκετών μετά την υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών (2022). Δίχως να τεθεί επίσημα, η αντίληψη των ξένων ήτανε πως «άδικα» μέχρι τότε μιλούσαμε κατά της Τουρκίας αφού τόσο εύκολα σταματήσαμε να παρουσιάζουμε τις επεκτατικές της βλέψεις και απειλές. Η Διακήρυξη αυτή ήτανε μια εντελώς λανθασμένη ενέργεια που παρήγαγε λάθος εντυπώσεις. Τώρα είναι καιρός να παραμεριστεί. Ας δεχθούμε πως μια ακόμη ελληνική κυβέρνηση είχε την καλή πρόθεση να προσεγγίσει το θηρίο. Αλλά κι αυτή πλανήθηκε οικτρά και έχασε σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο στο εσωτερικό. Η Τουρκία σταμάτησε να πετάει στο Αιγαίο για τα δικά της προβλήματα στην πολεμική αεροπορία. Επίσης η πρόσφατη ακύρωση της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν στη Νέα Υόρκη με τον άκομψο τρόπο που έγινε δείχνει επακριβώς πως βλέπουνε οι Τούρκοι τη φιλία. Κι αυτή η συμπεριφορά που προσβάλλει κάθε Έλληνα πρέπει με πολλαπλάσιο τρόπο να επιστραφεί στον επίδοξο «περιφερειάρχη παγκόσμιου βεληνεκούς».

Όσο κι αν η ΕΕ προχωρά αργά στην εξέλιξη της, η Ομοφωνία θα είναι πάντα το συγκριτικό της πλεονέκτημα. Και για μας ένα όπλο στρατηγικών διαστάσεων. Μπορούμε να είμαστε ανοικτοί σε συνεργασίες με τρίτες χώρες, που όμως έχει καθοριστεί ποια κριτήρια πρέπει να έχουν. Να μοιράζονται πολύ απλά τις ίδιες αξίες με την ΕΕ και να έχουνε υπογράψει συμφωνία ασφαλείας μαζί της. Αυτές τις αποδίδουμε με τον όρο «ομονοούντες εταίροι» (like minded partners). Μπορεί να το θέσει ο δικός μας ΥΠΕΞ αποστομώνοντας τον γερμανό ομόλογο του. Και να του υπενθυμίσει πως οι Τούρκοι απειλούν δύο χώρες της ΕΕ και κατέχουν παράνομα ευρωπαϊκό έδαφος. Δεν μπορεί να είμαστε μόνο ετεροβαρείς προς τις απειλές κατά των βαλτικών χωρών. Επίσης μπορεί να υπενθυμιστεί ότι η Τουρκία δεκαετίες τώρα μπλοκάρει την πρόοδο της συνεργασίας ΕΕ – ΝΑΤΟ αφού κάτι τέτοιο πρέπει να συνοδευτεί από δυνατότητα ανταλλαγής διαβαθμισμένων πληροφοριών. Κι η Τουρκία θέλει μόνο να κερδίζει και ποτέ να μπαίνει σε κανόνες.

Σε κάθε περίπτωση το SAFE  είναι μια πρωτοβουλία που μπορεί να είναι επωφελής για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και φυσικά για τη δική μας. Δεν μπορεί να γίνει με την Τουρκία μέσα. Όσες πιέσεις κι αν δεχθούμε δεν πρέπει να υποκύψουμε. Ο γερμανός υπουργός έρχεται γιατί κάπου κόπτεται και ζορίζεται. Μπορεί να έλθει και να απέλθει. Κι άλλες φορές υπήρξανε ανάλογε πιέσεις συνοδευόμενες από καταστροφολογίες και παραινέσεις για «εκλογίκευση». Η ερώτηση «αφού οι Τούρκοι δεν υποχωρούν, δεν θα το κάνετε εσείς (ως συνήθως) για το καλό της Συμμαχίας ή της Ένωσης» έχει πολλές φορές τεθεί κι έχει άλλες τόσες παράξει την άποψη ότι είμαστε οι βολικοί (= κορόιδα). Κι αυτό πρέπει κάποτε να τελειώσει. Έχουμε υποστηρίξει κι άλλοτε ότι η απομάκρυνση από τα ιστορικά διδάγματα οδηγεί την πολιτική σε λάθη. Κρίμα για μια μεγάλη χώρα σαν τη Γερμανία που πρέπει να ηγείται της ευρωπαϊκής ενωσιακής προοπτικής να ξεχνά ότι η πόλη Ρέγκενσμπουργκ της Βαυαρίας αποτελεί σημείο αναφοράς της ευρωπαϊκής ενότητας όπως αυτή απελπισμένα εκφράστηκε προ 3,5 αιώνων και ενέπνευσε την επική αντίσταση της Βιέννης που εν τέλει συνέβαλε στη δημιουργία της Ευρώπης που ξέρουμε (….).

Υπάρχει δυστυχώς άγνοια και στην Ευρώπη κι όχι μόνο στη χώρα μας. Τα περιγράφει πολύ ωραία ο Ιταλός Arrigo Pettacco  στο πρόσφατο βιβλίο του ¨Η τελευταία Σταυροφορία¨ κι απ΄ ότι φαίνεται ούτε η συμπατριώσσα του κυρία Μελόνι το έχει υπόψη της. Ας είναι. Κάθε εταίρος πρέπει να καταλάβει ότι με αλισβερίσια η Ένωση δεν προχωράει. Κι ότι δεν ήλθε το τέλος της Ένωσης εάν ακόμη μια περιορισμένης τόλμης πρωτοβουλία δεν προχωρήσει όταν έχει και βραχύβια προοπτική 4 ετών και δεν πρόκειται για μια ρηξικέλευθη μεταρρύθμιση. Η Τουρκία δεν είναι safe επιλογή.